Effecten triptanen
Triptanen hebben drie farmacologische effecten. Vroeger werd gedacht dat de werkzaamheid bij migraine kwam door het (geringe) vaatvernauwende effect. Inmiddels is duidelijk geworden dat de werkzaamheid ligt in twee andere effecten in het trigeminovasculaire systeem: directe onderdrukking van de pijngeleiding in de hersenstam en remming van het vrijkomen van stoffen zoals CGRP. Het vaatvernauwende effect blijkt overbodig te zijn voor het onderdrukken van migraineaanvallen.

Triptanen kunnen het beste zo vroeg mogelijk na het begin van de migrainehoofdpijn ingenomen worden. Langer wachten kan tot minder effect leiden. Triptanen moeten niet al ingenomen vóórdat de hoofdpijn begonnen is, bijvoorbeeld al tijdens de aura. Triptanen werken namelijk niet tegen de auraverschijnselen. Alleen als de hoofdpijn al op komt zetten en onderdrukt moet worden is het dus zinnig om tijdens de aurafase triptanen in te nemen.

Triptanen in combinatie met andere medicatie
Sommige patiënten gebruiken bij een migraineaanval eerst een NSAID of pijnstiller en pas als die niet werkt, nemen ze ook een triptan in. Dit wordt afgeraden, omdat hierdoor de aanval al teveel kan zijn doorgezet waardoor het triptan niet meer werkt. Als bij eerdere aanvallen gebleken is dat pijnstillers of NSAID’s onvoldoende werken, is het beter om bij een nieuwe aanval direct een triptan te nemen en niet eerst weer het effect van een pijnstiller of NSAID af te wachten. De patiënt moet dan wel zeker weten dat het om migraine gaat en niet bijvoorbeeld spanningshoofdpijn.

Recurrence
Bij één op de drie patiënten kan het aanvalsonderdrukkende effect van een triptan te kort aanhouden. Hierdoor kunnen de migraineklachten, nadat ze eerst effectief onderdrukt waren, binnen 24-48 uur weer terugkomen. Dit wordt een recurrence genoemd. De terugkerende migraineverschijnselen kunnen meestal weer effectief onderdrukt worden door een nieuwe dosis in te nemen.

Veel patiënten denken ten onrechte dat een recurrence een nieuwe aanval is. Ze beschouwen een recurrence vaak ook als een falen van het medicijn en melden bij de arts dat het middel totaal niet heeft gewerkt. In feite is dit onjuist. Het middel heeft wel gewerkt, maar te kort. Patiënten bij wie de migraineverschijnselen binnen 24-48 uur na aanvankelijk verdwijnen door gebruik van een triptan weer terugkomen, kunnen proberen een dergelijke recurrence te voorkomen door te kiezen voor bepaalde triptanen met een langere werking.

Het is goed te beseffen dat recurrences door een te korte werkingsduur in feite bij elk aanvalsmiddel kunnen voorkomen en niet alleen bij triptanen. Net als bij een recurrence na triptanen kun je ook een recurrence na gebruik van paracetamol of effectief onderdrukken door een nieuwe dosis in te nemen.

Bijwerkingen triptanen
Bijwerkingen van triptanen komen veel voor, maar duren vrijwel altijd kort (10-15 minuten) en zijn in het algemeen weinig belastend, mits de voorschrijvende arts heeft gewaarschuwd dat ze kunnen optreden zodat patiënten niet schrikken. Typische voorbeelden zijn een tintelend gevoel, warmtegevoel in nek of borst, duizeligheid, slapte, misselijkheid en soms een zwaar, beklemd drukkend gevoel op de borst.

Na een succesvol behandelde aanval kunnen patiënten zich vermoeid voelen. Dit is niet een echte bijwerking maar meer een nasleep van de aanval.

Soorten triptanen
Er bestaan zeven verschillende triptanen. In volgorde van verschijnen op de markt zijn dat: sumatriptan (Imigran; sumatriptan); rizatriptan (Maxalt, Rizatriptan), zolmitriptan (Zolmitriptan, Zomig), naratriptan (Naramig, Naratriptan), almotriptan (Almogran, Almotriptan), eletriptan (Relpax) en frovatriptan (Fromirex). Sumatriptan en rizatriptan worden het meest voorgeschreven, onder meer vanwege de lange ervaring met deze middelen.

Alle triptanen zijn beschikbaar in tabletvorm. Daarnaast zijn er van sumatriptan ook een zetpil, een neusspray en een injectievorm voor in het onderhuidse vetweefsel beschikbaar. Alle triptanen werken op dezelfde manier; alleen de snelheid van opname en afbraak in het lichaam kan verschillen. Hierdoor hebben ze globaal toch enigszins verschillende profielen. In het algemeen kan gesteld worden dat, in vergelijk met de andere triptanen, naratriptan en frovatriptan trager maar wat langer werken en ook met wat minder kans op bijwerkingen.

Eletriptan werkt net zo snel als sommige andere triptanen, maar het effect houdt wat langer aan (waardoor minder kans op recurrence) en gaat gepaard met wat meer kans op bijwerkingen.

De andere triptanen zijn in tabletvorm vergelijkbaar qua effectiviteit en bijwerkingen. Maar er kunnen enorme individuele verschillen bestaan. Sommige patiënten reageren bijvoorbeeld totaal niet op triptan A of B, maar wel heel goed op C terwijl, andere juist weer niet op triptan C reageren maar wel op A. Hetzelfde kan gelden voor de bijwerkingen. Het heeft dus zin om andere triptanen te proberen als het eerste middel onvoldoende werkte of te veel bijwerkingen gaf. Van vrijwel alle triptanen zijn inmiddels goedkope merkloze preparaten beschikbaar, dus de prijs hoeft geen beslissend criterium meer te zijn bij de keuze.

Tijdens migraineaanvallen is er altijd een verminderde opname van medicijnen via het maagdarmstelsel, ook als iemand niet misselijk is of niet hoeft te braken. Hierdoor werken tabletten tijdens een migraineaanval in principe minder goed en snel dan toedieningsvormen waarbij medicijnen niet via het maagdarmstelsel hoeven te worden opgenomen. Denk aan zetpillen, neusspray, of nog beter, injecties in het onderhuidse vetweefsel (subcutaan, dus niet in een bloedvat). Toch gebruiken patiënten vanwege het gebruiksgemak liever eerst tabletten.